Szczenięta z
charakterem
Wyedukowany, zrównoważony i
zadowolony z życia pies to marzenie każdego właściciela. Jak tego dokonać?
Prawidłowa socjalizacja i testy Campbell’a pomagają.
Zanim postanowisz przyprowadzić do domu szczeniaka
przekonaj się czy jesteś na to gotowy. To naprawdę bardzo istotna kwestia.
Szczenięta są słodkie, mięciutkie, puszyste i wszyscy je uwielbiamy. Wystarczy
jedno hipnotyczne spojrzenie by wszelkie przewinienia poszły w niepamięć.
Musimy sobie jednak uświadomić, że to właśnie okres szczenięcy rzutuje na
przyszłe życie twojego pupila, kształtuje jego charakter, a tym samym silnie
wpływa na jakość waszych relacji.
Szczenięta oprócz tego, że są takie kochane i z pozoru niewinne, mogą
przysporzyć nam wielu kłopotów jeżeli nie będziemy postępować z nimi w
odpowiedni sposób. Dlatego też chcąc uniknąć niepożądanych konfliktów wybór
szczeniaka powinien być bardzo odpowiedzialną, przemyślaną i świadomą decyzją.
Pozwoli nam to ograniczyć do minimum wystąpienie jakichkolwiek problemów zachowaniowych naszego psiaka w przyszłości.
Przeanalizujmy zatem czy mamy
wystarczająco dużo czasu i zapału, czy przypadkiem ktoś z rodziny nie jest
uczulony na sierść. Zastanówmy się też jaki ma być nasz pies. Duży, mały,
spokojny czy energetyczny, kanapowy, wystawowy, a może obronny? Koniecznie
rozważmy wszystkie za i przeciw jeżeli chodzi o płeć oraz idące za tym
konsekwencje. Bardzo ważnym aspektem w wyborze szczenięcia jest jego
temperament. Stanowczo powinien pasować do trybu życia rodziny, inaczej wszyscy
będą się męczyć, frustracja i fura konfliktów, szereg nieporozumień stopniowo
się powiększą, a my będziemy czuć się bezradni i co gorsza jeszcze postanowimy
pozbyć się psiaka.
Szczenię najlepiej nabyć ze
sprawdzonej hodowli, najlepiej domowej, gdzie najważniejsze są pasja i
zamiłowanie do rasy, co najwyżej dwóch, trzech ras. W takiej hodowli można
obejrzeć rodziców szczeniąt oraz zapoznać się z ich rodowodami. Dobry, świadomy
hodowca zapewnia swoim szczeniętom odpowiednie warunki dla prawidłowego rozwoju
fizycznego jak i psychicznego. Pilnuje by maluchy opuściły hodowlę w
odpowiednim czasie, a podczas pobytu w hodowli zapewnia odpowiednią stymulację
sensoryczną Wiadomo, że każda rasa
ma przypisane odpowiednie cechy charakteru, które są zapisane w genach, w
zależności od jej pierwotnego przeznaczenia. Rasa to już kwestia naszego gustu
i świadomej decyzji jaką podejmiemy.
Jednak aby wybrać jak
najodpowiedniejsze dla nas szczenię z miotu można już przeprowadzić tzw. Testy Campbell’a. Pomagają ocenić charakter
i temperament szczenięcia, podpowiadają, który piesek najlepiej sprawdzi się w
naszej rodzinie. Wybór psiaka tylko i wyłącznie na podstawie wyglądu albo
faktu, iż pierwszy podbiegł i sam nas
wybrał, jest powszechnym błędem prowadzącym w przyszłości do konfliktów i
nieporozumień. Jeżeli szczenięta jeszcze nie zostały wybrane przez przyszłych
właścicieli to taki test będzie bardzo
pomocny . Jeżeli jednak jest już
po fakcie i szczenię zostało wybrane wcześniej, co często się zdarza,
wynik testu Campbell’a posłuży nam jako wskazówka do dalszego właściwego
postępowania ze szczeniakiem. Dlatego warto z niego korzystać.
Test Campbell’a składa się z sześciu
części. Przeprowadza się go na szczeniętach w wieku około 6-8 tygodni. Osoba
testująca nie może być wcześniej znana szczenięciu, ważnym aspektem jest to, iż
odbywa się on bez obecności właściciela, ponieważ ta mogłaby zakłócić wynik.
Testy przeprowadzane są na wszystkich szczeniętach z miotu, pojedynczo, w
jednakowych warunkach, w tym samym pomieszczeniu. Miejsce testu powinno być
również nieznane szczenięciu i ubogie w bodźce
nie odciągające jego uwagi. Osoba przeprowadzająca test obchodzi się ze
szczenięciem w sposób bardzo delikatny, spokojny, nie należy malucha ani
popędzać, ani też chwalić. W razie załatwienia przez szczenię potrzeb
fizjologicznych podczas trwania testu należy fakt ten zignorować, jest to
całkiem normalne zachowanie w tym wieku.
Część pierwsza polega na ocenie
towarzyskości szczeniaka i jego predyspozycji stadnych. Tuż po przyjściu do
pomieszczenia testowego stawiamy szczenię na podłodze i oddalamy się od malucha
na odległość około 2, 3 metrów. Następnie kucamy i przywołujemy szczenię
cmokając, klaszcząc w dłonie. W zależności od reakcji psiaka oceniamy stopień
towarzyskości, zaufania lub niezależności.
Test 1:
predyspozycje stadne / towarzyskość
przywoływanie
szczeniaka
1 – idzie od
razu, wprost, skacze, podgryza
2- idzie od
razy, wprost, daje łapę,
3- idzie wprost
z podkulonym ogonem,
4- waha się, w
końcu niepewnie podchodzi,
5- pozostaje w
miejscu.
Część druga to towarzyszenie
człowiekowi. Tu oddalamy się od malucha i sprawdzamy czy w ogóle i w jaki
sposób za nami podąża. Im szczenię chętniej za nami podąża tym jest mniej
niezależne.
Test 2:
towarzyszenie człowiekowi
oddalanie się od
szczeniaka
1- idzie do
nogi, podgryza, łapie za nogawki,
2- idzie bez
podgryzania,
3- idzie na
wprost, ale z podkulonym ogonem,
4- idzie z
wahaniem,
5- odchodzi w
swoją stronę.
Część trzecia
pozwala na sprawdzenie akceptacji przez szczenię naszej dominacji. Delikatnie
kładziemy malucha na grzbiecie i trzymając rękę na jego klatce piersiowej
czekamy aż się uspokoi, nie używamy siły, czynność powinna trwać przez 30
sekund. Od tego w jaki sposób szczenię się zachowuje, protest, wyrywanie się,
brak reakcji itd…zależy stopień w jakim akceptuje naszą dominację.
Test 3:
pozbawienie swobody ruchu
unieruchomienie
w pozycji grzbietowej na 30 sekund
1- broni się
gwałtownie, gryzie,
2- broni się
gwałtownie, ale nie gryzie,
3- broni się
gwałtownie, ale po chwili się uspokaja,
4- nie broni
się, liże ręce.
Część czwarta
sprawdza reakcję szczenięcia na gesty dominacyjne. Kucamy obok szczeniaka i
głaszczemy go począwszy od głowy do tyłu wzdłuż szyi i grzbietu, następnie
kładziemy dłoń na jego grzbiecie na około 30 sekund. Reakcja malucha pokaże w
jakim stopniu szczenię akceptuje naszą socjalną
dominację.
Test 4 : reakcja
na gesty dominacyjne/akceptacja dominacji
głaskanie po
głowie, a potem położenie dłoni na kłębie na około 30 sek
1- skacze, daje
łapę, gryzie, warczy
2- skacze, daje
łapę
3- zwija się,
liże ręce,
4- przewraca się
na plecy, liże ręce,
5- odchodzi i
trzyma się z daleka.
Część piąta to
całkowita dominacja przez podniesienie. Delikatnie podnosimy szczenię do góry,
trzymamy je tak przez około 30 sekund. Należy pamiętać o zachowaniu
bezpieczeństwa i o tym, by trzymać malucha w wygodnej dla niego pozycji.
Zachowanie pieska pokaże w jakim stopniu ulega naszej dominacji. Po postawieniu
szczenięcia na podłodze zawsze należy je pochwalić i pogłaskać.
Test 5: pełna
dominacja przez podniesienie do góry
uchwyt pod
brzuchem, łapy zwisają luźno
1- broni się
gwałtownie, gryzie, warczy,
2- broni się
dość zdecydowanie, ale nie gryzie,
3- broni się,
nastepnie uspokaja i liże ręce,
4- nie broni
się, liże ręce
W części szóstej
sprawdzamy reakcję szczenięcia na dyskomfort. Kucamy obok malucha i delikatnie
uciskamy skórę między opuszkami palców łapy stopniowo zwiększając nacisk, nie
powodując bólu.
Test 6: reakcja
na dyskomfort
unieruchomienie
łapy/test 10 sek
1- wytrzymuje 1-2
sek
2- wytrzymuje
3-4 sek
3- wytrzymuje
5-6 sek
4- wytrzymuje
7-8 sek
5- wytrzymuje
9-10 sek
Punktujemy 5
typów zachowań:
bardzo
dominujący – 1
dominujący – 2
uległy – 3
bardzo uległy –
4
niezależny – 5
W testach 3 i 5 przyznajemy tylko 4 punkty ponieważ
szczeniak jest pozbawiony możliwości wykazania niezależności.
Szczenięta,
które otrzymały głównie jedynki, są szczególnie predysponowane do pracy psów
stróżujących lub policyjnych, wymagają doświadczonego przewodnika!!! Te które
otrzymały dwójki i trójki, ale głównie dwójki, są dobrym materiałem do
szkolenia dla osoby doświadczonej, mogą być dobrymi psami dla rodziny, ale
lepiej by nie było w niej dzieci.
Szczenięta z
przewagą trójek, to psy zrównoważone, o ile będą prawidłowo prowadzone, łatwo
dostosują się do różnych warunków, nie wykazując przy tym, ani przesadnej
agresji, ani zbytniej uległości. Mogą mieszkać z osobami starszymi lub
rodzinami z dziećmi.
Psy ocenione
głównie na czwórki, wymagają spokojnych, wrażliwych właścicieli. Zwierzę z
przewagą czwórek może się łatwo stać agresywnym tchórzem. Pies z przewagą
piątek jest bardzo niezależny i w związku z tym może mieć nieprzewidywalne
reakcje, nie nadaje się na przyjaciela rodziny, potrzebuje doświadczonego
przewodnika, jego uległość nie jest zaletą.
Kiedy już ocenimy charakter naszego
szczeniaka i zabierzemy go do domu powinniśmy stworzyć mu odpowiednie warunki
dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego. Szczenięctwo kształtuje
charakter psa dlatego to bardzo ważny okres w życiu naszego pupila. To jaki
będzie w przyszłości w dużej mierze zależy od nas samych.
Dlatego tak bardzo ważnym etapem w
życiu twojego psiaka jest okres socjalizacji. Rozpoczyna się on około 21
dnia życia i trwa do wieku około 3 miesięcy, czyli zaczyna się już w hodowli, a ogromny obowiązek
prawidłowego procesu socjalizacji spoczywa właśnie na hodowcy, później dopiero
na właścicielu . W tym okresie szczenięta nawiązują kontakt z innymi psami i
człowiekiem. Pozbawione takiej możliwości w przyszłości mogą wykazywać
zaburzenia charakteru, w tym lękliwość, która może przerodzić się w agresję.
Okres
socjalizacji
-
między 21 a 25 dniem- obecność ruchu podskakiwania,
funkcjonalny zmysł słuchu
-
od 21 do 90-120 dnia – wdrukowanie (wpojenie,
naznaczenie gatunku do jakiego zwierzę należy, następuje bardzo szybko tuż po
narodzinach, to moment krytyczny czasem trwający zaledwie kilka godzin, nauka
rodziców)
-
28 dzień – obecność ruchów ogona w przyjemnych
sytuacjach
-
między 30 a 35 dniem – początek nauki
samokontroli gryzienia (hamowanie gryzienia)
-
między 40 a 45 dniem – poszukiwania węchowe miejsc
swoich odchodów
-
od 3 miesięcy do 1 roku – odłączenie samców.
W kolejnych tygodniach swojego życia szczenięta
zaczynają coraz lepiej widzieć i słyszeć, poruszają się, bawią ze sobą, warczą i szczekają. Zaczynają im
wyrastać mleczne zęby i powoli uczą się pobierania stałego pokarmu.
Siedmiotygodniowe maluchy powinny już wiedzieć do jakiego gatunku należą,
a także poznawać człowieka oraz inne gatunki zwierząt domowych jak np. kot,
świnka morska, chomik. Dlatego też do tego wieku powinny przebywać wraz z
rodzeństwem oraz ludźmi (zabawa z dorosłymi i z dziećmi). Szczenięta
rozpoczynają proces nauki wzajemnej komunikacji poprzez wokalizację oraz
postawy ciała, używają różnych kanałów komunikacyjnych, dotykowego, węchowego
słuchowego i wzrokowego. Środowisko maluchów musi być bogate w rozmaite bodźce,
które stymulują wzrok, słuch, węch i czynności motoryczne (ruch).
Wskazane jest odtwarzanie szczeniętom nagrań z różnego rodzaju dźwiękami, np.
ruchu ulicznego, strzałów, szeleszczenia folii, odkurzacza itd…Wszystko po to
by w przyszłości maluchy nie bały się odgłosów środowiska w którym będą żyły.
Podłoże po którym się poruszają powinna mieć różną strukturę, np. kartony,
gazety, folia, dobrze byłoby gdyby szczenięta miały możliwość pobiegania po
ogrodzie, to bardzo dobrze wpływa na sprawność ruchową. Pomieszczenie gdzie
przebywają maluchy musi być widne, dobrze by docierały do niego z zewnątrz
różne dźwięki i hałasy, szczenięta powinny mieć do dyspozycji różnorodne
zabawki.
Jednym z najważniejszych elementów okresu
socjalizacji jest nauka sygnału zatrzymania (samokontroli), czyli
zaprzestania jakichkolwiek działań przez szczenię, później dorosłego osobnika.
Pierwsze trzy tygodnie życia szczenięcia to zachowania typu bodziec – reakcja.
Szczenię rozwija prawidłowe sekwencje zachowaniowe, a każde normalne zachowanie
to 3 fazy: apetencyjna (przygotowawcza), konsumacyjna (zaspokojenia, uzyskania
satysfakcji z czynności) i uspokojenia, tzw. powrót do równowagi. Organizacja
sekwencyjna wymaga obecności właśnie sygnału zatrzymania. To nauka
samokontroli, która odbywa się dzięki matce lub dzięki innemu dorosłemu
osobnikowi podczas zabawy. Matka uczy swoje szczenię postawy podporządkowanej,
czyli zaprzestania jakichkolwiek działań przez szczenię i przybranie postawy
leżącej na grzbiecie w celu zaprzestania interakcji wobec dorosłego. Nauka tego
zachowania jest bardzo ważna w porozumiewaniu się psów i rozładowywaniu
polemicznych spotkań. Sygnał zatrzymania jest bardzo ważny w zapobieganiu
nadaktywności. Np. nauka samokontroli gryzienia, która występuje pomiędzy 5 a 7
tygodniem życia jest dobrym przykładem. Obecność matki, osobników dorosłych i
innych szczeniąt jest niezbędna w nauce owej samokontroli. Osobnik nie nauczony
samokontroli ma problem z panowaniem nad własnymi ruchami, np. chociażby w
zabawie, ale potem i w rywalizacji np. o pokarm, z pewnością będzie również
przejawiał problemy w podporządkowaniu się podczas różnych interakcji
społecznych
Okres socjalizacji składa się z dwóch faz:
przyciągania i awersji, nakładanie się tych dwóch faz na siebie to okres
wrażliwy. Od tych właśnie poszczególnych etapów bardzo zależy charakter naszego
szczenięcia. Faza przyciągania trwa od 3
do 12 tygodnia życia, a swoje maksimum osiąga w 5 tygodniu życia. W tej
fazie szczenię jest zainteresowane otoczeniem, przyciąga wszystko co nowe i
nieznane, co się rusza, inne osobniki tego samego jak i innych gatunków.
Zaczynając od 5 tygodnia by socjalizacja przebiegała prawidłowo doświadczenia powinny
być pozytywne gdyż właśnie tu rozpoczyna się faza awersji, a faza przyciągania
słabnie. Faza awersji to faza cofania, nasila się tu nieufność i lęk przed
nieznanym. Szczeniak przyjaźnie reaguje na znane obiekty a z coraz to większą
nieufnością podchodzi do nowych, nieznanych . Wzrasta tez wrażliwość na silne
bodźce jak hałas, huk, silne światło itd...Faza awersji maksimum osiąga w 12
tygodniu życia, po 12-14 tygodniach życia awersja i strach przez nieznanym
dominują i tu socjalizacja staje się o wiele trudniejsza. Zachodzenie na siebie
obu tych faz to okres wrażliwy bardzo ważny w rozwoju szczenięcia, rzutujący na
całe jego późniejsze życie. W tym okresie szczenię chłonie różne doświadczenia
jak gąbka, zarówno pozytywne jak i negatywne
to bardzo ważny czas w jego rozwoju.
Pies jest zwierzęciem społecznym, stadnym,
podporządkowuje się autorytetowi i żyje według ustalonej hierarchii. Dzięki
temu wszystko staje się proste, zadania są podzielone, kolejność przy posiłkach
ustalona… pozwala to uniknąć wielu konfliktów. Psy komunikują się poprzez
wokalizację, postawy ciała, mimikę, rytuały… Fenomenem psa jest to, iż świetnie
się przystosowuje. Niełatwo byłoby człowiekowi żyć np. w sforze wilków.
Szczenię musi nauczyć się reguł życia w sforze według zasad hierarchii.
Pierwszy etap owej nauki ma miejsce w pierwszych tygodniach po odsadzeniu.
Podczas procesu odsadzenia matka prowadza swoje małe do źródeł pożywienia całej
sfory, w momencie zbliżania się do pokarmu szczeniaki są odganiane prze
osobniki dorosłe. To świetna lekcja obowiązujących reguł kolejności spożywania
posiłków – maluchy uczą się tu pozycji podporządkowania. Początkowo wzrastają
oznaki agresywności wśród małych, które stopniowo zanikają, co oznacza
przyswojenie rytuałów żywieniowych. Drugim etapem jest osiągnięcie dojrzałości
płciowej przez samce oraz druga cieczka u suk. Młode samce wyganiane są na
peryferia sfory i nie mają prawa dostępu do samic. Ten okres charakteryzuje się
nauczeniem kontroli zachowań seksualnych i zerwaniem więzów przywiązania do
matki. Istotnym etapem w procesie socjalizacji jest moment odłączenia, który
następuje w momencie, kiedy małe mają już mleczne zęby i ssanie dla suki staje
się bolesne. Odłączenie to nic innego jak przerwanie pierwotnego przywiązania
szczenięcia do matki, przechodzi przez nie każdy dorastający osobnik. Matka
warczy na szczenięta, nie pozwala na ssanie, odgania młode odmawiając im
również zabawy i kontaktów uczuciowych, w konsekwencji zabrania młodym spania w
jej pobliżu. Szczenięta, które chcę zbliżyć się do matki muszą okazywać jej
podporządkowanie i czekać na to, aż matka pozwoli by się zbliżyły.
Aby proces socjalizacji przebiegał prawidłowo ważny
jest wpływ otoczenia i rola właściciela. Przeważnie szczeniak pojawia się w
naszym domu około siódmego tygodnia życia. Właściciel od samego początku musi
zapoznawać malca z otaczającym światem,
nie wolno go izolować. Musi mieć kontakty z innymi psami, ludźmi, zwierzętami
domowymi. Ważne jest by szczenię poznało wszystkie rodzaje ludzkiego
gatunku, kobietę, mężczyznę, dziecko, osobę starszą, osobą na wózku
inwalidzkim, na rowerze, o kulach itd. .W oczach psa każdy z tych osobników
postrzegany jest jako odrębny gatunek i to, że nasz maluch będzie przebywał
z ludźmi -kobietami nie oznacza, że nie będzie bał się w przyszłości mężczyzn
jeżeli go z nimi nie zapoznamy. To samo tyczy się wszystkich innych osób. Do
trzeciego miesiąca koniecznie powinniśmy naszego malucha zapoznać z takimi
miejscami jak ruchliwa ulica, dworzec kolejowy, centrum handlowe, powinniśmy jeździć
z nim windą, samochodem, pokazać mu schody. Nie obawiajmy się, że nasze
szczenię zachoruje, zabierajmy je w miejsca rzadko uczęszczane przez inne psy,
np. parkingi supermarketu. Izolowanie szczenięcia w domu do końca okresu
kwarantanny może mieć bardzo zgubne skutki charakterologiczne. Zachowajmy
wszelkie środki ostrożności ale nie przesadzajmy. Sami wnosimy do domu całe
masy bakterii na butach. Absolutnie nie namawiam was na spacery, gdzie roi się
od innych psów, nie chodzi mi o parki publiczne czy podwórka przy blokowiskach.
Ale np. ogród znajomych czy wcześniej wspomniany parking supermarketu będą
doskonałym miejscem do zapoznawania malucha ze światem zewnętrznym. Zapewniajmy
malcowi jak najwięcej wrażeń, oczywiście stopniowo i cierpliwie. Pamiętamy,
że około 4 miesiąca zaczynają psiakom wyrastać stałe zęby, wtedy maluchy
chwytają za ubrania, ręce, próbują podgryzać wszystko, co znajdzie się w ich
zasięgu. Zapewnijmy im odpowiednie zabawki, gumowe kostki do gryzienia,
pamiętając oczywiście o bezpieczeństwie.
Jeżeli maluchy są zbyt namolne i gryzą nas zbyt mocno powinniśmy zapiszczeć,
szczenię nauczone sygnału zatrzymania powinno zaprzestać gryzienia lub powiedzmy stanowczo nie przytrzymując
delikatnie skórę na jego karku. Nie bawmy się ze swoim maluchem w przeciąganie
szmatki czy czegokolwiek, nie gońmy szczeniaka kiedy nie chce oddać zabawki.
Przeciąganie może źle wpłynąć na zgryz, uczy dominacji i rywalizacji, a taka
gonitwa za malcem z pewnością mu się spodoba, dla niego to świetna zabawa a dla
nas oczywisty przyszłościowy problem z przywołaniem psiaka.
Podsumowując
proces socjalizacji to nabywanie
przez malca bardzo ważnych umiejętności takich jak samokontrola, komunikacja,
znajomość reguł życia w sforze (ludzka rodzina dla psa to też sfora), a
także uniezależnienie (odłączenie).
Prawidłowa socjalizacja to bardzo ważny krok do
satysfakcjonującej relacji pomiędzy nami i naszym psiakiem, a wszystko po to,
by i nam, i szczenięciu żyło się lepiej.
Zdarza się jednak, że pomimo naszych starań, problemy ze szczeniętami
występują. Psiaki trafiają do nas w różnych okolicznościach i w różnym wieku,
bo nie zawsze jest to do końca nasz wybór. Psiak może być prezentem, nie zawsze
celnie trafionym, może się też przybłąkać, a my go przygarniemy nie posiadając
żadnej wiedzy na temat jego dzieciństwa i okoliczności w jakich się u nas
znalazł, wielokrotnie wybieramy psiaka ze schroniska i jest to super szansa dla
takich maluchów. Cieszymy się szczenięciem do momentu, aż nie zacznie sprawiać
nam kłopotów. A one bardzo często są przyczyną naszej frustracji i bezsilności, dlatego naprawdę warto zacząć jak najwcześniej.